Trong hệ thống pháp luật sở hữu trí tuệ, bên cạnh quyền tác giả bảo vệ trực tiếp tác phẩm gốc, còn có một nhóm quyền quan trọng khác được gọi là quyền liên quan đến quyền tác giả (thường được gọi tắt là quyền liên quan). Đây là những quyền được trao cho các tổ chức, cá nhân có vai trò trung gian trong việc phổ biến, truyền tải các tác phẩm văn học, nghệ thuật, khoa học đến công chúng.
Team dịch vụ pháp chế – Luật Thiên Mã sẽ cung cấp thông tin chi tiết về quyền liên quan đến quyền tác giả tại Việt Nam, bao gồm định nghĩa, đối tượng, chủ thể được bảo hộ và mối quan hệ với quyền tác giả.
I. Quyền liên quan đến quyền tác giả là gì?
Theo Khoản 3 Điều 4 Luật Sở hữu trí tuệ Việt Nam (đã được sửa đổi, bổ sung), quyền liên quan đến quyền tác giả là quyền của tổ chức, cá nhân đối với:
- Cuộc biểu diễn: Hành vi trình bày tác phẩm văn học, nghệ thuật, khoa học (ví dụ: ca sĩ hát, diễn viên đóng phim, nhạc công chơi nhạc cụ, vũ công biểu diễn).
- Bản ghi âm, ghi hình: Sự định hình âm thanh, hình ảnh của cuộc biểu diễn hoặc các âm thanh, hình ảnh khác (ví dụ: đĩa nhạc, phim điện ảnh, chương trình truyền hình đã được ghi lại).
- Chương trình phát sóng: Việc truyền tải âm thanh, hình ảnh hoặc cả âm thanh và hình ảnh bằng phương tiện kỹ thuật đến công chúng (ví dụ: chương trình truyền hình trực tiếp, chương trình radio).
- Tín hiệu vệ tinh mang chương trình được mã hóa: Tín hiệu mang chương trình được mã hóa qua vệ tinh.
Quyền liên quan phát sinh kể từ khi cuộc biểu diễn, bản ghi âm, ghi hình, chương trình phát sóng, tín hiệu vệ tinh mang chương trình được mã hoá được định hình hoặc thực hiện, với điều kiện không gây phương hại đến quyền tác giả đối với tác phẩm gốc. Điều này nhấn mạnh rằng quyền liên quan là quyền phái sinh, không thể tồn tại độc lập hoặc xâm phạm đến quyền của tác giả tác phẩm gốc.
II. Các chủ thể được bảo hộ quyền liên quan đến quyền tác giả
Luật Sở hữu trí tuệ quy định ba nhóm chủ thể chính được hưởng quyền liên quan đến quyền tác giả:
1. Quyền của người biểu diễn:
Người biểu diễn là những cá nhân trình bày tác phẩm văn học, nghệ thuật (diễn viên, ca sĩ, nhạc công, vũ công…). Họ có các quyền sau:
- Quyền nhân thân:
- Được giới thiệu tên khi biểu diễn, khi phát hành bản ghi âm, ghi hình, phát sóng cuộc biểu diễn.
- Bảo vệ sự toàn vẹn của hình tượng biểu diễn, không cho người khác xuyên tạc, sửa đổi, cắt xén dưới bất kỳ hình thức nào gây phương hại đến danh dự và uy tín của người biểu diễn.
- Quyền tài sản: Độc quyền thực hiện hoặc cho phép người khác thực hiện các quyền như định hình cuộc biểu diễn chưa được định hình, sao chép cuộc biểu diễn đã được định hình, phát sóng hoặc truyền đạt đến công chúng cuộc biểu diễn chưa được định hình, v.v.
2. Quyền của nhà sản xuất bản ghi âm, ghi hình:
Nhà sản xuất bản ghi âm, ghi hình là tổ chức, cá nhân định hình lần đầu âm thanh, hình ảnh của cuộc biểu diễn hoặc các âm thanh, hình ảnh khác. Họ có độc quyền thực hiện hoặc cho phép người khác thực hiện các quyền sau:
- Sao chép trực tiếp hoặc gián tiếp toàn bộ hoặc một phần bản ghi âm, ghi hình của mình.
- Phân phối đến công chúng bản gốc và bản sao bản ghi âm, ghi hình của mình bằng hình thức bán, cho thuê hoặc các hình thức chuyển nhượng quyền sở hữu hoặc quyền sử dụng khác.
- Cho thuê bản gốc và bản sao bản ghi âm, ghi hình của mình đối với bản ghi âm, ghi hình là tác phẩm điện ảnh hoặc chương trình máy tính.
- Truyền đạt bản ghi âm, ghi hình của mình đến công chúng bằng phương tiện hữu tuyến, vô tuyến, mạng thông tin điện tử hoặc bất kỳ phương tiện kỹ thuật nào khác.
3. Quyền của tổ chức phát sóng:
Tổ chức phát sóng là tổ chức khởi xướng và thực hiện việc phát sóng. Họ có độc quyền thực hiện hoặc cho phép người khác thực hiện các quyền sau:
- Phát sóng, tái phát sóng chương trình phát sóng của mình.
- Phân phối đến công chúng chương trình phát sóng của mình.
- Định hình chương trình phát sóng của mình.
- Sao chép bản định hình chương trình phát sóng của mình.
III. Thời hạn bảo hộ quyền liên quan đến quyền tác giả
Thời hạn bảo hộ quyền liên quan đến quyền tác giả được quy định cụ thể trong Luật Sở hữu trí tuệ:
- Quyền của người biểu diễn: Được bảo hộ 50 năm tính từ năm tiếp theo năm cuộc biểu diễn được định hình.
- Quyền của nhà sản xuất bản ghi âm, ghi hình: Được bảo hộ 50 năm tính từ năm tiếp theo năm công bố bản ghi âm, ghi hình hoặc 50 năm kể từ năm tiếp theo năm bản ghi âm, ghi hình được định hình nếu bản ghi âm, ghi hình chưa được công bố.
- Quyền của tổ chức phát sóng: Được bảo hộ 50 năm tính từ năm tiếp theo năm chương trình phát sóng được thực hiện.
Thời hạn bảo hộ này chấm dứt vào thời điểm 24 giờ ngày 31 tháng 12 của năm chấm dứt thời hạn bảo hộ.
IV. Mối quan hệ giữa quyền tác giả và quyền liên quan đến quyền tác giả
Mặc dù là hai khái niệm riêng biệt, quyền tác giả và quyền liên quan đến quyền tác giả có mối quan hệ chặt chẽ và bổ trợ cho nhau trong việc bảo vệ các sản phẩm sáng tạo:
- Quyền tác giả bảo vệ tác phẩm gốc (ví dụ: bài hát, kịch bản, cuốn sách).
- Quyền liên quan bảo vệ các hoạt động khai thác, phổ biến tác phẩm gốc đó (ví dụ: ca sĩ biểu diễn bài hát, nhà sản xuất ghi âm bài hát đó, đài truyền hình phát sóng buổi biểu diễn).
Điều quan trọng là quyền liên quan chỉ được bảo hộ với điều kiện không gây phương hại đến quyền tác giả. Điều này có nghĩa là, để một người biểu diễn, nhà sản xuất bản ghi âm, ghi hình hay tổ chức phát sóng có thể thực hiện quyền của mình, họ thường phải có sự cho phép của tác giả hoặc chủ sở hữu quyền tác giả đối với tác phẩm gốc.
Việc hiểu rõ và tuân thủ các quy định về quyền tác giả và quyền liên quan đến quyền tác giả là vô cùng cần thiết để đảm bảo môi trường sáng tạo lành mạnh và công bằng, khuyến khích sự phát triển của ngành công nghiệp văn hóa, nghệ thuật.
Team dịch vụ pháp chế – Luật Thiên Mã luôn sẵn sàng tư vấn và hỗ trợ quý khách hàng trong mọi vấn đề liên quan đến luật sở hữu trí tuệ, bao gồm cả quyền tác giả và quyền liên quan đến quyền tác giả, để bảo vệ tối đa quyền và lợi ích hợp pháp của bạn.
Bạn có câu hỏi nào khác về quyền liên quan đến quyền tác giả hoặc cần hỗ trợ về các vấn đề pháp lý khác không?
